Алматы облысының таңғажайып флорасы мен фаунасы
Островский Қызғалдағы
Островский қызғалдағы (лат. Tulipa ostrowskiana) - қызғалдақ тұқымдасына жататын көпжылдық бұталы ашық тұқымды өсімдік. 1897 жылы Островский Қызғалдағы Алматы қаласының маңында табылды. Ұсынылған гүл мәдениетінің ашылуы философия ғылымдарының докторы, ботаник Эдуард Людвигович Регельге тиесілі, ол кейіннен өсімдіктің нақты сипаттамасын жазып, оны қызғалдақтың жеке түріне енгізді.
Табиғи ортада өсімдік таулы, шөлді, тасты, күн шуағы мол жерлерді жақсы көреді. Островский қызғалдағының Отаны Қазақстан болып табылады, негізінен Тянь-Шань тау жүйесінің солтүстік-батысында орналасқан Іле Алатауы тау жотасының айналасы Қырғыз тауларына дейін созылып, Шу алқабы мен Мойынқұм шөлін қамтиды. Гүл мәдениетінің өсу аймағы белгілі бір аумақтың шегінен шықпайды.
Сипаттамасы
Биіктігі 35-40 сантиметрден аспайтын гүлді шөптесін өсімдік. Базальда, тығыз отырғызылған, ұзындығы әртүрлі, 2-4 дана мөлшерінде жасыл жапырақтар барқыт сұр өркеніңде орналасқан. Көлемі 3-тен 15 сантиметрге дейінгі жапырақтары ұзартылған сызықты пішінді және қатты толқынды жиектерге ие.
Көлемі диаметрі 5 сантиметрден аспайтын жалғыз құламалы гүлшоғыры шыны тәрізді, өте ашық пішінді. Гүл шоғыр маңы жапырақтары сәл шығып тұрады, сәл ұзартылған пішінді және шеттері жоғарыланған. Тегіс әлпетті жапырақтары ашық қызыл түске боялған, өсімдіктің ұсынылған түріне тән бүршіктің ортасында қара немесе сары дақ бар. Гүлшоғырының ортасында қысқа жіп тәрізді аталықтаң тұратын кішкентай байлам бар, олардың ұштарында ашық қоңыр немесе күлгін реңктердің тозаңдары орналасқан.
Гүлденуі
Қою күлгін немесе қара түсті қатты тері тәрізді қабыршақты тақтайшалармен жабылған кішкентай пиязшық диаметрі ең көбі 3 сантиметрге жетуі мүмкін. Қарастырылып отырған гүл мәдениетінің жемісінің тұқымдары ұзартылған, жасыл қорап түрінде болады, толыққанды дамыған өсімдіктерде олардың саны 120-дан 190 данаға дейін өзгереді. Тамыр жүйесі бір жылдық, яғни жыл сайын ескірген тамырлар орнына жаңа жіп тәрізді тамырлар келеді.
Островский қызғалдағы ерте гүлдейтін өсімдіктер тобына жатады, сәуір айының соңында бүршіктердің белсенді ашылуын байқауға болады. Бұл кезеңнің ұзақтығы температура мен климаттық жағдайларға, күн сәулесінің көптігіне, суару мен пиязшықтың дамуынаң тікелей байланысты, ол 2-ден 6 аптаға дейін созылуы мүмкін. Маусым айының басында өсімдік өз жемісін бере бастайды, бұл тұқым жинау үшін ең қолайлы кезең.
Күтім ерекшеліктері
Островский қызғалдағы - бұл жылы және Күнді жақсы көретін өсімдік, сондықтан дәнді отырғызу үшің орынды таңдағанда, құнарлы сәл сілтілі топырағы бар, құрғақ, желден жасырылған, жарықтандырылған жерлерге егу жөн. Сондай-ақ, бұрын басқа лалагүлді өсімдіктер өскен аумақта егпеу қажет, өйткені топырақта сақталған аурулар мен зиянкестері қызғалдаққа әсер етеді.
Тамырларың отырғызу қыркүйектің екінші онкүндігінде қазанның екінші онкүндігіне дейін жүзеге асырылады. Кейінірек егу ұсынылмайды ,себебі алғашқы аяздың басталуына дейін әлсіз тамырлануы және нәтижесінде дамудың одан әрі артта қалуына байланысты отырғызылмайды.
Бұл түр аязға төзімді өсімдіктер тобына жатады, бірақ гүлшоғырлардың қатып қалуына жол бермеу үшін қызғалдақ төсегін шымтезек пен мульчирдік қабатпен жапқан жөн.
Көктемде өскіндер өсіп шыққаннан кейін оларды ақаулардың бар-жоғын мұқият тексеріп, зақымдалған түрлерің алып тастау қажет. Мүмкін аурулардан сау гүлшоқтарың жұқтырмас үшін зақымдалған өсімдіктерді қазып, жою керек.
Қызғалдақтарды таңертең ерте немесе кешке суарған жөн.Бұл топырақтың жылу басталғанға дейін ылғалмен толығымен қанығуы үшің. Гүлдену кезеңінде су мөлшерін едәуір арттыру керек.