Алматы облысының таңғажайып флорасы мен фаунасы
Жетісу бақатісі немесе жоңғар тритоны (Ranodon sibiricus) Жетісу бақатісі-эндемик. Жер шарының тек бір нүктесінде - Қазақстандағы Жетісу (Жоңғар) Алатауы мен Солтүстік-Батыс Шыңжаңда кездеседі. Күндіз ол тастардың астында немесе судың жағасыңда тығылып жатады. Бақа тістерінің қорегі өрмекші тәрізділер мен бунақденел ілер және олардың дернәсілдері.
Тіршілік ету ортасы
Тек Оңтүстік-Шығыс Қазақстан мен Солтүстік-Батыс Қытай шегіндегі Жоңғар Алатауы тауларында таралған. Ол орман өсімдіктерінің жоғарғы шекарасында 1450-2500 м биіктікте кездеседі. Бақатіс үлкен өзендердін аңғарларында кездеседі. Бақа тістері өмір сүретін ағындардағы судың температурасы +6-дан +19°C-қа дейін, олар төмен температураға төзімді және шамамен 0°C кезінде қозғалғыштығын жоғалтпайды. +24...+26°C кезінде бақатістер алаңдаушылық танытады, ал +28 ... +32°C кезінде тіршілігің жояды.
Сипатамасы
Дененің жалпы ұзындығы 15-18 см (20 см-ге дейін),басы жалпақ, тұмсығы доғал, дене ұзындығының жартысы құйрығының үлесіне тиеді. Құйрығының үстінде жал сияқты тері қатпары және бүйірінде 10 — 13 көлденең жолағы бар . Дене салмағы шамамен 20-25 г құрайды, . Құйрық бүйірден қысылып, дорсальды жағында жақсы дамыған қыртысы бар. Түсі сары-қоңырдан қою зәйтүн және жасыл-сұрға дейін түрленеді, көбінесе түсі қоршаған орта жағдайларына байланысты өзгереді.. Тістері, бақа сияқты үстіңгі жақ сүйегінде ғана болады. Алдыңғы аяғы 4, артқы аяғы — 5 бармақты.
Өмір сүру жағдайларының бірі-таза судың болуы. Бақа тістердің өкпесі ішінара азаяды, сондықтан ол құрлыққа қарағанда суда көп уақыт өткізеді.Тікелей күн сәулесімен әрекеттесуден қашады. Күндіз ол тастардың астында немесе судың жағасындағы ойықтарда жасырынады. Бұл уақытта тек осы жылғы дернәсілдер белсенді. Кешке барлық жастағы бақатістер өте белсенді болады, судың түбіңде жүзеді, көбінесе тамақ іздеп тастардың астында қарайды. Көбінесе ересек түрлер қоршаған сулы аймақты зерттеп, жағаға шығып, құрлықпен көрші аймаққа өтеді.
Ол негізінен жылға дернәсілі және қосқанаттылардың дернәсілдерің, сондай-ақ қоңыздарды, өрмекшілер мен құрттарды жейді.
Тіршілігі
Систематикасы
Көбеюі
Қыстау бітіп, бірнеше тәулік өткенең кейің көбеюі басталады. Олар 2-ден 4 аптаға дейін уылдырық шашуға дайындалады. Аналықтар жұмыртқаларын таяз суға салып, күн жақсы жылынған өсімдіктері бар жерлерді таңдайды.Осы кезде бақатістер жұп құрады. Аталығы суда бір таяқшаны тауып оны ұстап алып бүйір қозғалыстар арқылы құйрығы толқынымен иіледі, ол осылай аналықты еліктіреді.Жетісу бақатісінің уылдырықтары қаптың ішіңде болады, қап спираль тәрізді және қаптар бір-бірімен қосылады. Уылдырық қаптары өсімдіктердің сабақтарына немесе бұтақтарына таяз суда бекітіледі. Уақыт өте келе қаптар ісініп, мөлшері айтарлықтай артады. Аналықтар жұмыртқалардың әртүрлі санын әкеледі, кейбір жағдайларда қапта 14 жұмыртқа болуы мүмкін, кейде олардың саны 170 данаға жетеді. Жұмыртқалардың түсі қою сұр.
Эмбриондардың даму ұзақтығы судың температурасына байланысты. Дернәсілдер қапты 2-4 аптадан кейін жара алады, бірақ көбінесе даму процесі 2-3 айға созылады. Олар жақсы қалыптасқан циррус тәрізді, қыртысы бар, саусақтардың арасында ескек тәрізді жарғақша пайда болады. Метаморфоз 2-3 күнді қамтиды. Метаморфоздан кейін Жетісу бақатісінің ұзындығы 20-60 миллиметрге жетеді және салмағы 100-ден 900 мг-ға дейін жетеді.
Жетісу бақатісінің табиғаттағы ең ұзақ өмір сүру ұзақтығы-13 жыл.
 |  |
|---|---|
 |  |
 |